Postoji mit da zelena zgrada košta više od konvencionalne, ali većina ljudi precjenjuje tu razliku. Naime, cijena izgradnje održive zgrade obično varira od 0 do 12% više od standardne, a ne u rasponu od 20 do 50% kako većina ljudi misli. Ključno je da se zeleni principi integrišu u projekat već u prvoj fazi, a na taj način efikasno se kontrolišu troškovi izgradnje i budućeg korišćenja. Suština poruke koju, kao arhitekti, želimo prenijeti investitorima jeste da zelene zgrade ne moraju nužno biti skuplje od konvencionalnih. Približavanje ove činjenice javnosti može podstaći širu primjenu održivih praksi u arhitekturi i građevinarstvu, čime se ne štiti samo životna sredina, već i promoviše dugoročna finansijska održivost.
Kada gradite kuću, važno je imati na umu da će ona trajati možda dugi niz godina, recimo 60 (a možda i više). Stoga, iako početna investicija u “zeleniji” objekat može biti nešto veća, treba razmišljati dugoročno. Ulaganje u kvalitetne materijale i energetski efikasne tehnologije može rezultirati dugogodišnjim uštedama na računima za struju, povećanim komforom i boljim zdravljem. Isplativost početnih ulaganja može se dogoditi veoma brzo, već nakon nekoliko godina.
Zbog toga je, kada razmatramo isplativost jedne zgrade, važno sagledati širu sliku, a ne samo trenutni trošak izgradnje. Koncept procjene životnog ciklusa objekta (Life Cycle Assessment) podrazumijeva holistički pristup. Životni ciklus zgrade obuhvata njen kompletan put od projekta, preko izgradnje i korišćenja, pa sve do eventualnog rušenja ili rekonstrukcije. Razmatranje svih ovih faza omogućava da se adekvatno vrednuju svi aspekti, a ne samo trošak izgradnje kuće. Na taj način ćemo razumijeti u kojoj mjeri je dugoročno održivo investirati u zelenu gradnju.
Uobičajeni pojam koji srećemo u vezi sa procjenom životnog ciklusa je “od kolijevke do kolijevke” (eng. “Cradle to Cradle“). Umesto dizajniranja proizvoda “od kolevke do groba” koji se bacaju na deponije na kraju njihovog ‘života’, potrebno je transformisati industriju stvaranjem proizvoda za cikluse “od kolijevke do kolijevke”, gdje se materijali iznova koriste u mjeri mogućeg. Takav pristup korišćenju materijala daleko manje degradira životnu sredinu nego konvencionalni pristup (bacanja nakon upotrebe).
Knjiga “Cradle to Cradle” autora Michael Braungart i William McDonough
Dakle, sa stanovišta zelene gradnje, “od kolijevke do kolijevke” je ispravan stav. Naime, investirajnje u projekat i izgradnju održivog objekta može biti nešto veće nego kada je u pitanju konvencionalan pristup, ali će investicija biti kompenzovana tokom upotrebe zgrade i renoviranja ili rušenja (pri kraju “životnog puta” kuće).
Da budemo sasvim jasni, zelena gradnja se, u širem smislu, uvijek isplati. Ključno je pitanje kako sprovesti praktične korake uzimajući u obzir sve faze u životnom ciklusu zgrade i sprovodeći osnovne proračune. Tipične faze u “životu” zgrade su: 1) projektovanje/dizajn 2) izgradnja 3) korišćenje 4) renoviranje ili rušenje.
Troškovi održivih zgrada su drugačiji, a ne nužno veći budući da su zelene zgrade dugoročna investicija. Korišćenje obnovljivih izvora energije može znatno smanjiti troškove energije, grijanja i klimatizacije, čineći troškove održavanja u prosjeku 20% nižim nego u tradicionalnim zgradama. Na primjer, ulaganje od samo par procenata u zeleni projekat uštedeće vam više od deset puta investiciju na duge staze. Dakle, ako je građevinski projekat vredan 1 milion dolara i dodatno se investira 20.000 dolara u zeleni dizajn, uštedeće se 200.000 dolara za 20 godina. To je dovoljno da ubjedi svakoga da je zelena gradnja prava stvar.
Prednosti zelenih zgrada
Zelene zgrade su projektovane da budu dugotrajne, fleksibilne i zdrave. Takođe, već je više puta pomenuto da su njihovi troškovi tokom životnog vijeka niži. Na primjer, strategije energetske efikasnosti i uštede vode donose uštede tokom cijelog životnog vijeka zgrade. Sem toga, tehnike kao što je pasivno solarno grijanje omogućavaju korišćenje sistema grejanja koji se oslanjaju na neobnovljive izvore energije.
Na kraju, jedan od ciljeva zelene gradnje je optimizacija troškova jer niko ne želi da ova zgrada bude preskupa ili tehnički previše zahtijevna. Međutim, cijena se ne može razmatrati odvojeno od koristi koje zelena gradnja donosi, a to su u najkraćem:
- Ekonomske koristi
- Koristi za ljude
- Koristi za zajednicu
Dakle, ovdje ne govorimo samo o uštedama mjerenim novcem, već i o nečemu mnogo važnijem: komforu i zadovoljstvu stanovnika i njihovom zdravlju. Primjera radi, ako ste vlasnik biznisa, želite prostor koji će uticati na produktivnost zaposlenih kao, recimo, termički, vizuelni i akustički komfor. Takvi uslovi mogu uticati 1-10% na produktivnost radnika. To je logika ulaganja u održivu gradnju. Zelene zgrade pružaju dobrobiti koje nisu uvijek vidljive na prvi pogled, a koje konvencionalne zgrade ne pružaju. Ove koristi, dakle, uključuju uštedu energije i vode, smanjenje otpada, poboljšani kvalitet unutrašnjeg okruženja, veći komfor i produktivnost zaposlenih, smanjene zdravstvene troškove zaposlenih, niže troškove održavanja….
Da dodatno pojasnimo. Prirodno osvjetljenje, bolji kvalitet vazduha, veća termička kontrola i druge strategije kvaliteta unutrašnjeg okruženja poboljšavaju zadovoljstvo korisnika prostora. Veće zadovoljstvo često dovodi do povećane produktivnosti i boljeg raspoloženja, te manjeg odsustvovanja sa posla.
Slično je sa aspektom energetske efikasnosti. Početni izdaci se isplaćuju tokom vremena, kao dobra investicija. Na primjer, ugradnja skupljih, visokoefikasnih prozora može omogućiti korišćenje manjeg, jeftinijeg sistema za grijanje, ventilaciju i klimatizaciju (HVAC).
Opredjeljenje za zelenu gradnju kao pristup projektovanju i izvođenju, kao i želja za posjedovanje nekog od sertifikata, potvrdđuju da investitor ima širu sliku i viziju. Trošak obezbjeđivanja sertifikata treba smatrati više marketinškim izdatkom, jer sertifikacija podiže svijes i dovodi do publiciteta kod budućih stanara. Vlasnici i investitori koji se odluče da ne grade zelene zgrade ili ignorišu sertifikaciju, suočavaće se sa činjenicom da potencijalni stanari nisu zainteresovani za njihove zgrade za određeni niz godina.
Da još jednom rezimiramo, brige o potencijalno višim početnim troškovima zelene gradnje nisu potvrđene istraživanjima. Međutim, zelena gradnja nesumnjivo dovodi do opipljivih poboljšanja u performansama zgrade, a ta poboljšanja imaju i značajnu tržišnu vrijednost.
Zelene zgrade, kako mnogi znaju, imaju manje negativan uticaj na okolinu od konvencionalnih zgrada. Njihova izgradnja minimizira uticaj na lokaciju, štedi prirodne resurse izborom građevinskih materijala i reciklira građevinski otpad umjesto odlaganja na deponije. Većina unutrašnjih prostora zelene zgrade ima prirodno osvjetljenje, dok veoma efikasni sistemi za grijanje, ventilaciju i klimatizaciju (HVAC) i materijali sa niskim VOC (isparljivim organskim jedinjenjima) kao što su boje, podovi i namještaj, stvaraju veći kvalitet unutrašnjeg vazduha.
Ako želite da održite izgradnju zelenih zgrada u okvirima standardnog budžeta, postoje neki principi o kojima možete razmišljati. Naravno, treba imati na umu da je svaka zgrada, lokacija i investitor poseban slučaj koji zahtijeva jedinstven pristup.
Integrišite zelene principe na početku projektovanja
Neke studije pokazuju da integracija zelenih principa u proces planiranja i projektovanja zgrade može generisati 40% veće uštede i 40% bolje performanse nego jednostavno dodavanje zelenih tehnologija konvencionalni projekat. Naime, planiranje, dizajniranje i izgradnja zelene zgrade nije bukvalno postavljanje novog elementa u posljednjem trenutku. Ako investitor želi da ostane u okviru standardnog budžeta i ostvari punu korist od održive zgrade, sve odluke moraju biti vođene zelenim načinom razmišljanja od samog početka.
Veoma je važno angažovati prave članove projektnog tima: arhitekte, inženjere, izvođače radova i konsultante koji su upoznati sa alatima i tehnologijama zelenog dizajna i koji imaju iskustva u planiranju i izgradnji raznih zelenih objekata. Članovi tima koji nisu upoznati sa zelenim će možda odbijati odstupanje od standardnih principa projektovanja, građevinskih materijala i procesa izgradnje. Praviće greške u svemu, od količine izolacije koja je potrebna do izbora unutrašnjih komponenata kao što su netoksični podovi, čime se ograničava održivost zgrade i šteti budžetu.
“Brown filelds” kao izbor lokacije
Izbor lokacije i korišćenje resursa lokacije, od velike su važnosti za ukupan koncept održive gradnje. Možda će mnogi biti iznenađeni činjenicom da je poželjno izabrati lokacije koje su devastirane ili koje su nekada bile izgrađene, tzv. braon polja (brown fields). Na taj način ne gradimo na novim lokacijama i ne trošimo nedirnutu prirodu. Istovremeno, štedimo, jer već izgrađena mesta obično nasljeđuju neku infrastrukturu, čineći našu izgradnju manje skupom. Naravno, moramo rehabilitovati lokaciju i povećati njenu vrijednost izgradnjom kroz sopstvenu intervenciju.
Uradite osnovne analize troškova
Da bi se zelena zgrada uspješno završila u okviru standardnog budžeta, projektni tim treba da uradi analizu troškova i benefita na svakoj komponenti. Na primjer, zeleni krov košta više od standardnog krova. Ipak, on donosi veći povraćaj investicije jer traje duže i pruža veće koristi, posebno u kontekstu upravljanja kišnicom i u kontekstu nižih troškova energije. Analiza troškova takođe treba da razmotri i poreske olakšice i druge povlastice koji .
Koristite vegetaciju za uštedu energije
Korišćenje vegetacije je još jedan dobar alat, posebno u smanjenju uticaja toplotnih ostrva. Da podsjetimo, toplotna ostrva se odnose na akumulaciju toplote od sunčeve svjetlosti, obično prema tamnim i nereflektujućim površinama. Zapadni i južni zidovi zgrade, na primjer, takođe mogu postati toplotna ostrva. Pokrivanje ovih površinama zelenilom (metalne rešetke zasađene penjačicama ili puzavicama) znatno će smanjiti efekat toplotnog ostrva i minimizirati unutrašnje zagrevanje.
Sem toga, već je poznato da stabla mogu obezbijediti hladovinu objektima bacajući sjenu na zidove, krovove nižih zgrada, puteve i staze, kao i parking prostore. To može umanjiti potrebu za klimatizacijom.
Zeleni krov takođe smanjuje efekat toplotnog ostrva. Njegovi efekti su višestruki, pa takođe pomaže i u obezbjeđivanju čistijeg vazduha, služi kao stanište insekata i životinja, apsorbuje i filtrira kišu koja bi inače preplavila oluke i ulice. Zeleni krovovi i zidovi mogu pomoći u smanjenju temperature unutar zgrade, smanjujući potrebu za klimatizacijom (a time i redukujući troškove).
Sve u svemu, uključivanjem zelenila u održive projekte, ne samo što se smanjuje akumulacija toplote, već se poboljšava i kvalitet vazduha, osigurava prirodna hladovina, i promoviše biodiverzitet. Ovi pristupi doprinose stvaranju zdravijeg i održivijeg urbana okruženja, čineći gradove prijatnijim za život i rad.
Pametni sistemi doprinose uštedi
Pametni sistemi u zelenoj gradnji pružaju mogućnost efikasnog smanjenja troškova energije zahvaljujući naprednim tehnologijama kao što su npr. senzori za osvjetljenje koji reaguju na pokret ili kontrola klima uređaja. Ovi sistemi omogućavaju automatsko gašenje svetla u nekorišćenim prostorijama i optimizaciju temperature zasnovanu na prisutnosti ljudi, što značajno smanjuje nepotrebnu potrošnju energije.
Za maksimalnu efikasnost pametnih sistema, važno je angažovanje stručnjaka iz oblasti zelene gradnje koji mogu preporučiti optimalna rešenja prilagođena specifičnim potrebama korisnika i uslovima objekta. Kroz prilagođavanje tehnologije specifičnim potrebama, moguće je ostvariti značajne ekonomske i ekološke koristi, promovišući održivost i unapređenje radnih i životnih prostora.
Koristite sisteme koji domaćinski koriste vodu
Kako voda postaje sve oskudnija i skuplja u mnogim djelovima svijeta, trebalo bi ozbiljno da se fokusiramo na domaćinsko upravljanje ovim resursom. Ovo je široka tema obrađena u zasebnom blogu, a evo samo nekoliko primjera: korišćenje štedljivih sistema za navodnjavanje, bezvodnih pisoara, autohtonih pejzažnih biljaka otpornijih na sušu, reciklirane (ne pitke) vodu za tehničke potrebe….
Reciklirajte građevinski otpad
Recikliranje građevinskog otpada predstavlja važan element zelenih građevinskih praksi i donosi značajne ekonomske i ekološke koristi. Ovim pristupom, investitori mogu izbeći odlaganje materijala na deponije, što smanjuje ekološki otisak ali i troškove povezane sa deponovanjem. Recikliranjem materijala kao što su beton i asfalt, koji se drobe i ponovo koriste kao strukturni materijal, ostvaruju se značajne uštede. Recikliranje je široka tema koja će biti obrađena u nekom od narednih postova.
Renovirajmo
Kada govorimo o održivosti, ne mislimo samo na nove zgrade, već i na one koje treba renovirati. Renoviranje je šansa da se zgrada nadogradi i učini zelenom u svim aspektima istovremeno budući isplativa.
Kako zeleno postaje mainstream, konvencionalno građene zgrade će brzo postati zastarele i gubiti na vrijednosti. Da bi se izbjegao ovaj problem, treba sprovoditi zelena renoviranja. To može uključivati sve – od novog zelenog krova do efikasnijih sistema za HVAC i osvjetljenje, zamjene postojećih prozora, bojenja premazima sa niskim VOC-om i slično.
—————-
Da zaključimo, izgradnja zelenih zgrada nema alternativu. To je izgradnja 21. vijeka i trebalo bi da bude jedini izbor nas arhitekata, kao i investitora. Međutim, ovakva vrsta gradnje zahtijeva od nas da se stalno obrazujemo i edukujemo investitore. To je neprekidan proces koji čini i naše objekte i nas boljima. Cijena projekta i izgradnje održivih zgrada ni na koji način ne bi trebalo da bude prepreka jer ova vrsta arhitekture nema alternativu.
